8 maja: Światowy Dzień Świadomości Raka Jajnika – rozmowy

o wyzwaniach diagnostycznych

Wczesna diagnostyka raka jajnika pozostaje nadal jednym z największych wyzwań współczesnej ginekologii onkologicznej. Rak jajnika w Polsce jest drugim najczęściej diagnozowanym nowotworem żeńskich narządów płciowych, zaraz po raku trzonu macicy, i szóstym co do częstości występowania złośliwym nowotworem wśród kobiet. Jest to jedna z najtrudniejszych do leczenia chorób nowotworowych u kobiet. Charakteryzujący się brakiem specyficznych symptomów, rak jajnika często jest wykrywany w późniejszych fazach, najczęściej w 3 lub 4 stadium zaawansowania choroby.

Niestety nie powstała jeszcze żadna metoda przydatna do badań przesiewowych w kierunku tego schorzenia, tak jak ma to miejsce np. w przypadku badań cytologicznych w diagnostyce raka szyjki macicy czy badań mammograficznych w diagnostyce raka piersi.

W I Klinice Ginekologii i Położnictwa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu, realizującej świadczenia z zakresu ginekologii operacyjnej i onkologicznej, w ubiegłym roku wykonano ponad 600 zabiegów operacyjnych. 20% tych zabiegów dotyczyło wszystkich nowotworów złośliwych żeńskich narządów płciowych, a jedna trzecia bezpośrednio raka jajnika.

Rak jajnika ciągle pozostaje określany mianem „skrytego zabójcy” ponieważ w chwili obecnej nie ma jednolitej metody wczesnego wykrywania nowotworów złośliwych jajnika w niskich stopniach klinicznego zaawansowania choroby, umożliwiających jej skuteczne wyleczenie. Do lekarza zgłaszają się najczęściej kobiety, które już posiadają niepokojące je objawy, jak np. bóle brzucha, szybka utrata masy ciała, bądź powiększenie obwodu brzucha, a to już niestety świadczy o znacznym zaawansowaniu procesu nowotworowego.

- Dlatego tak ważne jest, aby zdrowe kobiety również w przypadku braku jakichkolwiek objawów klinicznych regularnie, minimum raz do roku, wykonywały kontrole ginekologiczne wraz z dopochwowym badaniem ultrasonograficznym. Przy jakichkolwiek wątpliwościach podczas badania konieczna jest jego weryfikacja w krótkim przedziale czasowym - podkreśla dr hab. Marek Murawski, kierownik I Kliniki Ginekologii i Położnictwa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu.

W przypadku pacjentek miesiączkujących weryfikacja ta powinna odbywać się po zakończeniu krwawienia, a u kobiet w okresie pomenopauzalnym za miesiąc. Wątpliwości w badaniu ultrasonograficznym nie powinny od razu budzić niepokoju a jedynie wzmocnić czujność i zmobilizować do kolejnej kontroli, gdyż większość tych zmian, zwłaszcza w okresie rozrodczym, ma charakter przejściowy. Niepokój powinny budzić jedynie zmiany ulegające progresji. Tylko w takiej sytuacji ma uzasadnienie oznaczenie markerów w surowicy krwi.

- Oznaczanie w surowicy krwi markera Ca125, jak również algorytmu ROMA nie spełniło oczekiwań jakie można stawiać przed narzędziem przydatnym do masowych badań przesiewowych w kierunku raka jajnika, ze względu na jego małą swoistość w stosunku do tego schorzenia, ale może służyć do weryfikacji zmian zaobserwowanych podczas badania USG – zaznacza dr hab. Marek Murawski. - Podwyższone wartości markera Ca125 spotyka się m.in. w endometriozie, w stanach zapalnych w obrębie miednicy mniejszej, jak również w niektórych chorobach wątroby, lub nawet we wczesnej ciąży i podczas krwawień miesiączkowych – wyjaśnia.

Również badanie USG nie jest „złotym środkiem” we wczesnej diagnostyce raka jajnika, ze względu na jego małą swoistość. To natomiast wymusza konieczność powtarzania tego badania w sytuacji każdego, nawet czynnościowego powiększenia jajnika związanego z przemianami hormonalnymi w cyklu miesiączkowym.

Nadal trwają poszukiwania czułego i specyficznego markera białkowego, który byłby przydatny w badaniu przesiewowym raka jajnika. Duże nadzieje wiązano z badaniami genetycznymi w przypadku obciążonego wywiadu rodzinnego w kierunku tego schorzenia, ale ze względu na małą dostępność i wysokie koszty badania, może ono być przydatne jedynie w ściśle wyselekcjonowanych przypadkach i na pewno nie może służyć jako narzędzie badań masowych całej populacji kobiet w różnych okresach życia.

Zanim znajdziemy idealne narzędzie do przesiewowej diagnostyki raka jajnika, konieczne jest świadome podejście do profilaktyki i systematycznych badań kontrolnych.